1397-08-22

ابرتورم یعنی رشد سریع و ناگهانی قیمت کالا و خدمات در یک کشور. در طول تاریخ چند کشور درگیر چنین وضعیتی بوده اند. کشور مجارستان با تورم روزانه 270 درصدی بزرگترین ابرتورم را ثبت کرده است.

همگی با کلمه تورم زیاد سر و کار داشته ایم اما احتمالا کلمه ابرتورم به گوش بسیاری از افراد ناآشنا بیاید. ابرتورم باعث می‌شود که قیمت کالا و خدمات به قدری سریع رشد کند که هیچ کس نتواند تشخیص دهد که قیمت آن کالا یا خدمات خاص مثلا دو هفته پیش چقدر بوده است.

آلمان بعد از جنگ جهانی اول درگیر ابر تورم شده بود. در این دوران تاریک اقتصادی، مردان آلمانی صبح که سر کار می‌رفتند شرط گذاشته بودند که قبل از شروع کار، دستمزد خود را دریافت کنند تا بتوانند حقوق خود را به همسرانشان بسپرند توانایی تامین نیازهای روزمره خود را داشته باشند.

اما علت این کار چه بود؟ در جواب باید گفت به دلیل ابر تورم اگر مردهای آلمانی بعدازظهر دستمزد می‌گرفتند، قیمت‌ها بسیار بالاتر رفته بود و دیگر دستمزد دریافتی آن‌ها ارزش چندانی نداشت. با این مقدمه به این سوال جواب می‌دهیم که ابرتورم چیست و چگونه به وجود می‌آید.

ابرتورم چیست ؟

تورم به معنی رشد سطح عمومی قیمت‌ها در بازه‌های یک ماهه و یک ساله است. مثلا اگر بحث تورم ماهانه باشد بازه یک ماهه مورد سنجش قرار میگیرد و اگر تورم نقطه به نقطه را محاسبه کنیم، تغییرات قیمت‌ها در بازه زمانی یک سال به دست خواهد آمد. اما ابر تورم به معنی رشد ناگهانی قیمت‌ها به صورت روزانه است.

در نتیجه تورم به آرامی و با درصد پایینی اتفاق می‌افتد اما ابرتورم با سرعت بالا و رشدی بسیار بالاتر، خود را نشان می‌دهد. اگر افزایش سطح عمومی قیمت‌ها در یک ماه به بیش از 50 درصد برسد ابرتورم شکل گرفته است. در شرایط ابرتورمی شما دیگر روی کالا‌ها برچسب قیمتی نمی‌بینید زیرا این تورم بیش از 50 درصد در ماه باعث می‌شود که هر روز قیمت جدیدی برای کالاها شکل بگیرد.

در این مطلب به بررسی یکی از مهمترین مسایل اقتصادی یعنی ابرتورم پرداختیم. ابرتورم به صورت یک قاعده سرانگشتی زمانی رخ می‌دهد که تورم ماهانه در یک کشور به 50 درصد یا بالاتر برسد. در این شرایط فقر گسترده‌ای بر یک کشور و مردم آن حاکم می‌شود. بهترین گزینه‌های سرمایه گذاری در شرایط ابرتورم طلا و صندوق‌های طلا، دارایی‌های ثابت یا صندوق‌های سرمایه گذاری مبتنی بر آنها و برخی موارد دیگر هستند. معروفترین ابرتورم‌هایی که در دنیا مشاهده شده‌اند مربوط به مجارستان پس از جنگ جهانی دوم، زیمبابوه و یوگسلاوی سابق بوده‌اند. در سال‌های اخیر نیز این معضل اقتصادی در ونزوئلا مشاهده شد.

ریشه بروز ابرتورم کسری بودجه دولت است. در مواقعی که درآمد‌های دولت کمتر از مخارجش باشد، دچار کسری بودجه می‌شود. اما کسری بودجه به خودی خود منجر به ابر تورم نخواهد شد بلکه هنگامی شکل می‌گیرد که دولت‌ها برای جبران کسری بودجه خود اقدام به چاپ پول بدون پشتوانه کنند.

چاپ پول باعث افزایش نقدینگی موجود در جامعه می‌شود، اما مهم‌تر از همه افزایش قدرت خرج کردن است که به علت افزایش نقدینگی ایجاد می‌شود. این افزایش قدرت خرج کردن باعث افزایش تقاضا برای کالا و خدمات در جامعه می‌شود و از آنجا که عرضه کنندگان نمی‌توانند این حجم از تقاضا را پوشش دهند، در نهایت منجر به ایجاد ابرتورم در فضای اقتصادی خواهد شد. البته ابرتورم می‌تواند به دلیل فشار چشمگیر هزینه‌ها نیز شکل بگیرد.

در شرایطی که ابر تورم پدید می‌آید، مردم این انتظار را دارند که در روزها و ماه‌های آینده نیز تورم با سرعت بالایی جریان داشته باشد. به همین دلیل دیگر هیچ علاقه‌ای به نگه‌داری وجوه نقد خود نخواهند داشت.

در نتیجه مردم برای خرید کالاهای موجود در جامعه هجوم می‌برند و تمامی کالاهای موجود را برای جلوگیری از بی‌ارزش شدن دارایی خود، خریداری می‌کنند یا به نحوی دست به سرمایه گذاری در دارایی‌های ارزشمند می‌زنند. این کار باعث بروز کمیابی در جامعه می‌شود.

از سوی دیگر به علت عدم معامله و نبود کسب و کار در جامعه درآمد‌های مالیاتی دولت کاهش می‌یابد و دولت برای جبران هزینه‌های خود با سرعت بالاتری پول چاپ می‌کند. این چاپ پول ابرتورم را تشدید می‌کند و در نهایت کل فضای اقتصادی جامعه دچار مشکلات شدید خواهد شد.

علاوه بر این مسائل به دلیل وجود ابرتورم، نرخ ارز داخلی کشوری که گرفتار ابرتورم شده است در برابر ارزهای معتبر جهانی تقریبا ارزش خود را از دست می‌دهد و گاهی اوقات ارزش آن نزدیک به صفر می‌شود.

بزرگترین ابرتورم جهان از سال 1945 تا سال 1946 در کشور مجارستان اتفاق افتاده است. تورم روزانه در این کشور به بیش از 270 درصد رسیده بود و برای دو برابر شدن قیمت کالا و خدمات موجود در این کشور تنها 15 ساعت زمان لازم بود. این کشور با تغییر واحد پولی خود و کنترل کامل چاپ پول توانست از وضعیت ابرتورمی خارج شود.

دومین ابر تورم بزرگ تاریخ، مربوط به کشور زیمبابوه است. این ابرتورم در فاصله یک سال از 2007 تا 2008 اتفاق افتاد. در این بازه زمانی تورم روزانه زیمبابوه عدد 98 درصد را تجربه کرده است و برای دوبرابر شدن قیمت کالا‌ها در این کشور کمی بیش از 24 ساعت زمان لازم بود. زیمبابوه با منسوخ کردن ارز داخلی خود و جایگزین کردن ارزهای خارجی به عنوان پول رایج کشور توانست از شرایط ابر‌تورمی خارج شود.

سومین ابرتورم بزرگ تاریخ در کشور یوگسلاوی سابق اتفاق افتاد. تورم روزانه در این کشور بالغ بر 65 درصد بود و برای دو برابر پیشدن قیمت کالا‌ها در آن فقط 1.4 روز زمان نیاز بود.​​​​​​​

شرایط در زمان ابرتورم دارایی‌های ثابت و گزینه‌هایی که جایگزین خوبی برای پول هستند، برای سرمایه گذاری مناسب هستند. در واقع در شرایطی که پول به دلیل سیاست‌های پولی نامناسب ارزش خود را در مبادله از دست می‌دهد، جایگزین‌هایی مانند طلا ارزش خود را حفظ خواهند کرد. علاوه بر طلا، زمین و ساختمان نیز که جزو دارایی‌های ثابت به حساب می‌آیند، چنین وضعیتی خواهند داشت. گزینه‌هایی نیز که در این دارایی‌ها سرمایه گذاری کنند، مثلا صندوق‌های طلا نیز با رشد قابل توجه روبرو خواهند شد. البته بورس را نیز نباید از یاد برد.

یکی از اقتصادهایی که دچار بلای ابر تورم شده است، ونزوئلا به شمار می‌رود که چند سال پیش به این مشکل دچار شد. جرقه‌‎های ابرتورم در این کشور آمریکای لاتین در سال 2016 زده شد اما در سال 2018 با رسیدن به بیش از 65 هزار درصد به سقف خود رسید. نکته‌ای که در اینجا وجود دارد آن است که بازار سهام در همین سال شروع به رشد قابل توجهی کرد. البته برخی در این که در شرایط ابرتورمی یا تورم شدید این رشد چقدر ادامه‌دار باشد، شک دارند.